Şemalar, benlik anlayışının merkezinde bulunurlar, çocukluktan başlayarak hayat boyunca tekrar eden kalıplardır. Başka bir deyişle kişilerin, çocukluklarından bu yana edindiği deneyimleri ve ilişkileri “Şema” adı verilen belirli düşünce ve davranış kalıplarının oluşmasına yol açar.
Şema kavramı şema terapide “erken dönem uyum bozucu şemaları” ifade etmek için kullanılır. Uyum bozucu şemaları ise; basitçe kendimizle ilgili negatif inançlarımız olarak tanımlayabiliriz. Bu inançlar özellikle erken çocukluk ve ergenlik dönemlerindeki yaralayıcı yaşantılardan beslenir. Yaşamın ilerleyen yıllarında bile tekrar tekrar karşımıza çıkarak işlevselliğimize zarar verebilir.
Şemaların gelişmesinde iki önemli faktör rol oynar. Bunlardan birincisi isteğimiz dışında doğuştan sahip olduğumuz mizacımızdır(huy). Diğeri ise erken çocukluk ve ergenlik döneminde maruz kaldığımız yaşantılarımız ve doyurulmamış çocukluk ihtiyaçlarımızdır. (Güvende olmak, kabul görmek, kendini ifade edebilmek, başarı vb.)
Şema terapi, semptomların ve zorlukların nasıl geliştiğine ve mevcut sürdürücü faktörler olarak nasıl katkıda bulunabileceğine odaklanır. Temel duygusal ihtiyaçları belirleme ve bireyin ihtiyaçlarını karşılamanın işlevsel yollarını bulmasına yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
Psikologlar terapiye başvuran kişilerin getirdikleri güncel problemlerinin arkasında hangi doyurulmamış çocukluk ihtiyaçlarının ve şemalarının yer aldığını tespit etmeye çalışırlar. Soruna sebep olan şemaların tespitinden sonra ise kişinin bu şemasıyla nasıl baş etmeye çalıştığını anlamayı hedeflerler.
Şema terapinin ve psikoloğun ana hedeflerini sıralayacak olursak; terapiye başvuran kişilerin uyum bozucu şemaları ve modlarını (şemalarla başa çıkma tepkileri ve duygulanım durumları) fark etmelerini sağlamak. Bu kişilere bilişsel, yaşantısal ve davranışsal müdahaleler uygulayarak şema ve modlarıyla nasıl baş edebileceğini öğretmek. Son olarak da kişinin uyum bozucu şema ve modlarını yönetmesini sağlayarak yerine daha işlevsel şemaları ve modları inşa etmesinde rehberlik etmektir.